Geeft rapport nieuwe impuls aan de overheids-IT?

Nu het onderzoek van de ICT-commissie van de overheid is afgerond, wachten we op het rapport. Als burger en belastingbetaler kijk ik daar met veel belangstelling naar uit. Tijdens de hoorzittingen was veel kritiek te horen over het functioneren van de overheid op IT-gebied. Het kabinet wil nu een nationaal commissaris digitale overheid aanstellen om meer grip te krijgen op de digitalisering van de overheid. Dat is een goed begin, maar daarmee komt de overheid nog niet los uit de greep van softwareleveranciers en system integrators.

De IT-industrie heeft zijn eigen taal, doorspekt met Engelse termen, die voor niet-ingewijden soms lastig te volgen is. Dit werd pijnlijk duidelijk toen bij aanvang van het ICT-onderzoek Jan Renkema, voormalig hoogleraar Tekstkwaliteit, werd aangesteld om de teksten van IT’ers naar begrijpelijk Nederlands te vertalen.
Ik denk echter dat een vertaalslag het IT-beleid van de overheid niet overtuigend gaat verbeteren. Het probleem zit veel dieper, het is geen probleem van terminologie maar van fundamenteel verkeerde keuzes. De suggestie die Renkema deed in de NRC om terminologie als ‘vendor lock-in’ te vertalen naar ‘klantverslaving’ spreekt boekdelen. Vendor lock-in is juist één van de grootste problemen bij IT-projecten. Door vendor lock-in presteren de softwareleveranciers en hun implementatiepartners niet, of onvoldoende. De klant heeft immers geen keuze en kan geen kant op. Ik zie het gebruik van open source en keuzevrijheid als een belangrijk onderdeel van de oplossing. Moeten we die term vertroebelen door een nieuw woord te bedenken, in plaats van te investeren in kennis en begrip van IT en het open source model?

Open source en open standaarden
We weten inmiddels dankzij Elias dat grote IT-projecten bij de overheid falen, waardoor jaarlijks vier tot vijf miljard euro aan belastinggeld wordt verspild. Een van de opvallendste dingen die in het onderzoek naar voren kwamen, was dat de overheid in veel gevallen iets te gemakkelijk de inhoudelijke invulling van IT-projecten overdraagt aan externe partijen. Dat is heel begrijpelijk als je zelf de kennis ontbeert om mee te denken en ontwikkelen. Maar het resultaat is dat deze projecten ingevuld worden met het eigen en veelal propriëtaire productportfolio van de leverancier. Dit lokt corruptie en fraude uit, zoals ondernemer René Veldwijk voor de commissie stelde.

Maar bovenal het vendor lock-in als gevolg, naast het feit dat deze projecten regelmatig mislukken. Het resultaat is dus in veel gevallen een ondermaatse oplossing en daar bovenop zit je vast aan de leverancier van de gebruikte gesloten software. Had je in zo’n project het gebruik van open source software en open standaarden verplicht gesteld, dan was dit vermoedelijk niet gebeurd. Open source programmacode is immers vrij beschikbaar, en door open standaarden te gebruiken kunnen de ontwikkelde systemen probleemloos met elkaar informatie uitwisselen en samenwerken. Alle betrokkenen bij open source projecten kunnen niet anders dan hun stinkende best doen om de klant tevreden te stellen en te houden. Dat klinkt toch als een veel betere relatie voor alle partijen dan de verfoeide vendor lock-in en het spreekwoordelijke uitmelken van de klant.

Vermijd klantverslaving
Ik hoop van harte dat het rapport van de ICT-commissie goede, zinnige en uitvoerbare adviezen gaat opleveren. Bruikbare handvatten waarmee de digitalisering van de informatie en dienstverlening van de overheid verbeterd kan worden in het belang van alle burgers.
Ook hoop ik dat software- en systeemleveranciers niet langer de vrijheid krijgen om hun eigen ‘gesloten’ oplossingen aan de overheid te leveren. Daar wordt immers misbruik van gemaakt en de overheid worden er door gevangen gehouden in de relatie met de leverancier.

Om de nieuw ontwikkelde terminologie van de ICT-commissie te gebruiken: ik hoop dat de overheid na de publicatie van het rapport deze vorm van ‘klantverslaving’ gaat vermijden. Dwing je leveranciers om open standaarden te ondersteunen en te gebruiken. Stel open source bij de overheid verplicht, want dan houd je de controle over de IT-oplossingen die je ontwikkelt. Dat is een kostenefficiënt en herbruikbaar model voor softwareontwikkeling, waarmee je significant kosten bespaart en oplossingen krijgt met een aantoonbaar betere kwaliteit. Bovendien voorkom je dat instanties afzonderlijk van elkaar IT-functionaliteit gaan ontwikkelen, in plaats hun budgetten samen te besteden. Ik wens de nieuwe IT-commissaris van de overheid veel wijsheid en hoop dat hij ons belastinggeld besteedt aan oplossingen waar wij allemaal wijzer van worden.

Er is genoeg geld verdwenen in de zakken van de aandeelhouders van de closed-source softwareleveranciers en system integrators die verantwoordelijk zijn voor de falende projecten.

 

Deze blog verscheen eerder op blogit.nl